پس از عقد ازدواج معمولا مرد، خانه ای را جهت آغاز زندگی مشترک تهیه نموده و زوجه هم اموالی را به عنوان جهیزیه به خانه ی مشترک می آورد.آوردن این دارایی ها وظیفه ی قانونی زن نیست و تامین آن ها هم مثل خانه ی مشترک وظیفه ی مرد است.
در اکثر موارد، در هنگام بردن جهیزیه به خانه ی مشترک، لیست مرتبط با دارایی ها به وسیله ی مرد امضا شده و بنابراین آن لیست به عنوان یک سند عادی قابل استناد می باشد. ولی بعضی اوقات به دلایلی، مرد از امضای آن لیست امتناع نموده که در این شرایط بایستی زن نسبت به راهکارهای حقوقی برای حفظ حقوق قانونی خود در دعوای استرداد جهیزیه آگاه بوده تا در این دعوا پیروز شود.
بررسی اعتبار امضا مرد در سیاهه جهيزيه
رسم کشور ما این می باشد که در هنگام ازدواج، خانواده ی زن لوازم مورد نیاز برای زندگی مشترک را به عنوان جهیزیه به دخترشان داده و او هم آن اموال را به خانه ی مشترک آورده تا در آغاز زندگی استفاده شود. البته این موضوع فقط جنبه ی عرفی داشته و از لحاظ قانونی تامین لوازم زندگی مشترک در ابتدای ازدواج بر دوش مرد قرار داشته که در قانون مدنی به عنوان تکلیف نفقه شناخته می شود.
معمولا رسم بردن جهیزیه به این شکل است که در زمان انتقال دارایی ها به خانه ی مشترک، خانواده ی زن یک لیست یا سیاهه از جهیزیه تهیه نموده و مرد و 2 شاهد، ذیل را امضا می نمایند تا اعتبار قانونی داشته باشد.
بر اساس قانون استرداد جهیزیه لیستی که مرد به این ترتیب بدون امضای شهود را امضا می کند ، سندی عادی بوده و در دادگاه های کشور، اعتبار سند عادی را هم دارد. پس نسبت به این سند و امضای مرد می توان انکار، تردید و ادعای جعل کرد.
با نظر به اهمیت و اعتبار امضای شوهر چنانچه سیاهه یا لیست جهیزیه توسط او امضا نشود آن سیاهه تنها یک لیست بوده و سند عادی به شمار نرفته و بنابراین در دعوای استرداد جهیزیه توان اثباتی هم ندارد.
آثار خودداری مرد از امضای سیاهه جهیزیه
چنانچه لیست جهیزیه موقع بردن اموال به خانه ی مشترک یا پس از آن به وسیله ی مرد امضا نگردد، این برگه اعتبار و ارزش اثباتی لازم را نخواهد داشت که این موضوع مهم ترین اثر در بین آثار خودداری مرد از امضای سیاهه جهیزیه است.
در شرایطی که زوج از امضای سیاهه جهیزیه خودداری نماید، این موضوع به معنای موفقیت نشدن زن در دعوای استرداد جهیزیه نیست و تنها اثبات این دعوا را برای او کمی سخت تر کرده و در نتیجه روند دادرسی آن مقداری طولانی تر می شود.
با وجود اینکه اعتبار امضای زوج در ذیل لیست جهیزیه از لحاظ قانونی به رسمیت شناخته شده ولی در صورت خودداری مرد از امضای سیاهه جهیزیه بازهم زن قادر است از راه استناد به ادله ی دیگر مثل شهادت شهود و فاکتور خرید جهیزیه ادعایش را در مورد مالکیت این اموال اثبات نموده و جهت استرداد آن ها اقدام کند.
خودداری مرد از امضای سیاهه جهیزیه
اعتبار امضا مرد در لیست جهیزیه از این نظر است که با درج امضای او در لیست، این برگه یک سند عادی به شمار رفته و با توجه به قواعد و مقررات مرتبط با اسناد عادی، استناد به آن در دادگاه یا شورای حل اختلاف رسیدگی کننده به دعوای استرداد جهیزیه امکان پذیر است.
ولی اگر مرد از امضا سیاهه جهیزیه امتناع نماید، هرچند زن از اعتبار امضا مرد در ذیل سیاهه و ثابت کردن دعوا با استناد به امضای سند عادی و محتوای آن، محروم شده، ولی این موضوع به معنی پایان راه و شکست زوجه در اثبات مالکیتش بر جهیزیه و دعوای استرداد آن نیست، بلکه می تواند با استناد به راه حل هایی، حقوق قانونی خود را تا حد امکان محفوظ نگه دارد.
از آنجایی که راه کارهای اتخاذ گردیده در ارتباط با مشکل امتناع مرد، به 2 گروه راه کارهای پیش و هنگام دعوای استرداد جهیزیه تقسیم می شود، ما هم در این قسمت، در 2 بخش جداگانه، به این سوال جواب می دهیم.
مرحله قبل از طرح دعوای استرداد جهیزیه
چنانچه در زمان انتقال جهیزیه به خانه ی مشترک، مرد از بحث اعتبار امضا خود در ذیل لیست جهیزیه سوء استفاده نموده و از امضای سیاهه جهیزیه خودداری کند بایستی زن این لیست را به امضای حداقل 2 نفر از اقوام برساند.
در این حالت اگر زن در آینده بخواهد از راه طرح دعوای استرداد جهیزیه، دارایی های خود را مسترد نماید، با استناد به شهادت بستگان در دادگاه یا شورای حل اختلاف، می تواند مالکیت خود را بر جهیزیه اثبات کرده و حکم استرداد آن را از مرجع قضایی دریافت کند.
طرح دعوا استرداد جهیزیه
تقاضای تامین خواسته: زن می تواند قبل از ثبت دادخواست اصلی دعوای، تقاضای تامین خواسته جهیزیه اش را به مرجع قضایی مربوطه داده و ضمن این دادخواست، درخواست کند تا دارایی های مورد ادعای او توقیف گردیده تا از آسیب رساندن به آن ها به وسیله ی مرد یا پنهان کردن این دارایی ها جلوگیری کند.
- شهادت شهود: حداقل 2 شاهد که بردن جهیزیه به خانه ی مشترک را دیده و از لیست جهیزیه و دارایی های آن اطلاع داشته باشند، قادرند با حضور در شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده به نفع زن شهادت داده و به پیروزی در دعوا به او کمک کرده و مشکل اعتبار امضا ی شوهر و نبود آن را جبران کنند.
- فاکتورهای خرید جهزیه: ضمیمه کردن فاکتورهای خرید جهیزیه هم راهکار دیگری می باشد که در صورت خودداری مرد از امضای سیاهه جهیزیه می تواند در راه اثبات مالکیت زوجه بر اموال موجود در خانه ی مشترک و پیروزی در دعوای استرداد، کمک زیادی بکند.
